हामी कसैसँग भेट गर्छाैं भने या त हामी नमस्कार गर्छाै वा हात मिलाउँदछाैं । नमस्कार पूर्वीय संस्कृतिकाे प्राचीन परम्परा हाे । आफूभन्दा ठूला वा मान्यजनलाई भेट्दा झुकेर दुई हात जाेडेर नमस्कार गर्ने र साेही अनुसार आफूभन्दा सानालाई नमस्लाकार फर्काउने चलन हाम्राे समाजमा विद्यमान छ । तर बढ्दाे आधुनिकतासँगै नमस्कारलाई असमानजनक व्यवहारका तवरले हेर्न थालियाे र हात मिलाउने परम्पराकाे विकास भयाे । हात मिलाउनु पश्चिमि सभ्यताकाे प्रारूप पनि हाे । कसैले नमस्कार गर्दा आफू सानाे भइन्छ र हात मिलाउँदा बराबरी हाैं की भन्ने भ्रम पनि अहिले विकास भइरहेकाे छ ।
हाल विश्वमा महामारीकाे रूपमा फैलिरहेकाे काेराेना भाइरसकाे संक्रमणका बीच विश्व श्वास्थ्य संगठनले हात नमिलाउन आग्रह गरीरहँदा यसकाे अभाव हाम्राे परम्परागत संस्कृति प्राचीन सस्कृति नमस्कारकाे प्रयाेग भइरहेकाे छ । इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन न्येतन्याहुले अबदेखि हात मिलाउनुको साटो नमस्कार गर्न आग्रह गरे ।
आज हामी यहाँ नमस्कारकाे बारेमा केही जानकारी दिनेछाैं । नमस्कार गर्नु केवल परम्पराको निरन्तरता मात्र हो कि, अरुपनि केही हाे ? नमस्कार किन गरिएको हो ? यसको अर्थ के छ ?
‘नमस्कार’ एक संस्कृत शब्द हो जुन संस्कृत को ‘नमः’ शब्दबाट लिएको हो, जसको अर्थ हो प्रणाम गर्नु । ‘नमः’ को शास्त्रीय अर्थ हो–जोडिएका दुई हात निधारमा पु¥याई शिरलाई अलिकति झुकाएर गरिने अभिवादन । जसलाई सामान्यतः नमनः, प्रणाम, अभिवादन, नमस्ते, नमस्कार, प्रणति आदि भन्ने गरिन्छ । नमस्कार मन, आवाज र मुद्राले गर्न सकिन्छ । आवाजमा निस्कने नमस्कार संस्कृत शब्द हो । नमस्–कृ–घञ भएर नमस्कार शब्द बन्छ । नमः को अर्थ म नमन गर्छु या म झुक्छु या मेरो अहंकार झुक्यो भन्ने हुन्छ (बृहद् संस्कृत–नेपाली शब्दकोश, पं. फणीन्द्रप्रसाद पाण्डेय, पृ. ७१३) ।
नमस्कार अथवा नमस्ते गर्दा दुवै हातका औँला र हत्केला परस्परमा जोडेर दुवै हातलाई छातीमा टाँसी हलुका शीर झुकाएर मुस्कुराउँदै सुमधुर आवाजमा ‘नमस्कार अथवा नमस्ते’ भनेर भन्ने गरिन्छ।
हिन्दूहरूको पहिचान बनेको नमस्कार वा नमस्ते साधारण परम्परा होइन, यसका त कैयौं भौतिक र आध्यात्मिक फाइदा छन् ।
१. स्वागत सम्मान, अरूकाे अस्तित्वकाे स्विकार
२. यदि नमस्कार यस्तो आध्यात्मिक भावले गर्ने कि हाम्रो सामान्य व्यक्तिको आत्मालाइ नमस्कार गरिरहेका छ, यसले हामीमा कृतज्ञता अनि भक्तिको भावना जागृत गर्दछ । यो आध्यात्मिक विकासमा सहायता गर्दछ । नमस्ते गर्दा तपाइकाे अहंकार कम हुन्छ ।
३. शारिरीक सम्पर्क नहुने भएकाेले यसका फाइदाहरू रहेका छन् ।
४. यसलेसम्पूर्ण वातावरणमाआनन्दको कणलाइ सक्रियण एवं उत्सर्जन हुन्छ।
५. नमस्कार गर्दा सकारात्मक उर्जा प्राप्त हुन्छ ।
नमस्कार गर्ने समय २ सेकेन्ड आँखा बन्द गर्ने
नमस्कार गर्ने समय हातमा कुनै वस्तु नराख्ने
नमस्कार हाम्राे संस्कार मात्र नभएर याे बैज्ञानिक कारणले पनि महत्तपुर्ण रहेकाे छ । पश्चिमी संस्कृतिकाे प्रभावसँग हाम्रा कतिपय संस्कारहरू लाेप हुन गइरहेका छन् । त्यसैले हाम्रा प्राचीन राम्रा संस्कारहरूकाे प्रभाव पश्चिमा संस्कृतिमा पार्नु जरूरी छ नकी हामी मात्र उनीहरूका संस्कृतिकाे सिकाे गर्ने । नमस्कार !
लेखापढी डटकमः एजेन्सीकाे सहयाेगमा